Κοινωνική και ιδιωτική ασφάλιση: Κάντο όπως η Σουηδία

του Δημήτρη Ζορμπά*,

Το άρθρο σας “Πιο δίκαιο καλύπτει την αναδρομικότητα του εγγυητικού κεφαλαίου και το “άνοιγμα Ψωμιάδη” αγγίζει πάρα πολλούς τομείς που αξίζει να συζητηθούν ευρέως. Αφού σας συγχαρούμε, όλοι πρέπει να συμφωνήσουμε ότι δεν πρέπει να παραδώσουμε το συνταξιοδοτικό με οποιαδήποτε μορφή στις τράπεζες. Δυστυχώς, η επιβάρυνση με 1,5% των ασφαλιστικών επιχειρήσεων (γιατί όχι και των ασφαλιστών;) και η διαφαινόμενη αναδρομική κάλυψη των υποχρεώσεων της Ασπίδος μας βρίσκουν όλους αντίθετους. Η συμπάθειά μας, η κατανόησή μας και η επιθυμία μας όπως τακτοποιηθούν οι ασφαλισμένοι της Ασπίδος μέχρι ένα μικρό ποσό από το κράτος -γιατί αυτό ήταν υπεύθυνο- είναι δεδομένη. Δεν μπορεί όμως να επιβαρύνουμε εμείς τους πελάτες μας, τους σημερινούς και τους αυριανούς, τα παιδιά μας, που θα αναγκαστούν αύριο να κάνουν συμπληρωματική σύνταξη, η οποία είναι απαραίτητη μετά τις αλλαγές στο ασφαλιστικό, με υποχρεώσεις που δεν τους ανήκουν. Το παιχνίδι πρέπει να είναι καθαρό και όχι υπέρ των τραπεζών. Θα έλεγα μάλιστα, ότι δεν έχουν καμία δουλειά οι τράπεζες με το συνταξιοδοτικό. Εάν δεχτούμε την ύπαρξη τριών πυλώνων στον τομέα της ασφάλισης, την αναδιανεμητική σύνταξη, τα επαγγελματικά ταμεία και την ιδιωτική ασφάλιση, τότε παρακαλώ δεχτείτε κάποιες σκέψεις μου και τη μεταφορά μιας ευρωπαϊκής πρακτικής.

ΤΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΣΥΝΤΑΞΙΟΔΟΤΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

•ΑΥΣΤΡΙΑ: Περίπου το 10% των εργαζομένων έχει αποκτήσει δικαιώματα σε ένα σύστημα επαγγελματικής σύνταξης στο πλαίσιο του ιδιωτικού συστήματος συνταξιοδότησης, ενώ περίπου το 2% των συνταξιούχων λαμβάνει επαγγελματική σύνταξη από ένα ιδιωτικό σύστημα συνταξιοδότησης.
•ΒΕΛΓΙΟ: Σχεδόν το ένα τρίτο των εργαζομένων έχει επαγγελματική συνταξιοδότηση.
•ΔΑΝΙΑ: Το 68% των συνταξιούχων είναι μέλη των επαγγελματικών συστημάτων συνταξιοδότησης.
•ΓΑΛΛΙΑ: Το 1,7% των συνολικών παροχών συνταξιοδότησης.
•ΙΡΛΑΝΔΙΑ: Το 47% του συνολικού εργατικού δυναμικού από 20 έως 69 ετών είναι μέλη στα συστήματα επαγγελματικής συνταξιοδότησης των εργοδοτών τους, ενώ η συνολική κάλυψη από ιδιωτικά συστήματα φθάνει στο 51%.
•ΙΤΑΛΙΑ: Η επαγγελματική ασφάλιση εφαρμόζεται δειλά και ως ένα σύστημα συμπληρωματικής σύνταξης, καθώς μόλις το 9% των εργαζομένων καταβάλλει σχετικές εισφορές.
•ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟ: Οι μεγάλες πολυεθνικές του χρηματοοικονομικού και βιομηχανικού κλάδου, που έχουν έδρα στο μικρό κράτος, εφαρμόζουν το επαγγελματικό σύστημα συνταξιοδότησης των εργαζομένων τους.
•ΟΛΛΑΝΔΙΑ: Πάνω από το 90% των μισθωτών καταβάλλουν εισφορές σε κάποιο επαγγελματικό ταμείο συνταξιοδότησης.
•ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ: Σχεδόν το 10% των εργαζομένων συμμετέχει σε επαγγελματικά ταμεία.
•ΙΣΠΑΝΙΑ: Μόλις το 3,5% των εργαζομένων είναι μέλη των επαγγελματικών συστημάτων συνταξιοδότησης.
•ΜΕΓΑΛΗ ΒΡΕΤΑΝΙΑ: Το 71% των συνταξιούχων έχει εισόδημα από επενδύσεις οι οποίες αφορούν στις ιδιωτικές συντάξεις. Παράλληλα, το 44% του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας καταβάλλει εισφορές σε ένα επαγγελματικό ή ιδιωτικό σύστημα συνταξιοδότησης.
ΤΟ ΣΟΥΗΔΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ

Όταν μελετάς κοινωνικά θέματα και μάλιστα συνταξιοδοτικά πρέπει να ενημερωθείς για το τι γίνεται σε χώρες παραδοσιακά ανεπτυγμένες όπως η Σουηδία, που έχει αναπτύξει ένα νέο μοντέλο. Πρόκειται για ένα μοντέλο που βασίζεται σε συμφωνία εργαζομένων και εργοδοτών: το μοντέλοτης Fora Forsakrings Central.

Είναι μια Εταιρία παροχής υπηρεσιών και απασχολεί περίπου 150 υπαλλήλους. Οι μετοχές της ανήκουν στην Svenskt Naringsliv (Συνομοσπονδία Σουηδικών Επιχειρήσεων) και (στην αντίστοιχη της Γ.Σ.Ε.Ε) LΟ (Συνομοσπονδία της Σουηδικής Εμπορικής ΄Ενωσης).

Η Fora παρέχει διαχείριση στα πλαίσια των συλλογικών συμφωνιών, σχετικά με τις ασφάλειες AFA και SAF-LO, συλλογικές συντάξεις και άλλες παρόμοιες συμφωνίες, στα πλαίσια της αγοράς εργασίας.

΄Ητοι:

•Συνομολογεί ασφαλιστήρια συμβόλαια.
•Τιμολογεί ασφάλιστρα και λοιπές χρεώσεις-επιβαρύνσεις.
•Μεταφέρει ασφάλιστρα και άλλες χρεώσεις από τους εργοδότες στους ασφαλιστικούς φορείς.
•Παρέχει γενικές πληροφορίες σε: εργοδότες, υπαλλήλους, εμπορικές ενώσεις, συνδέσμους εργοδοτών, ασφαλιστικές εταιρίες, άλλους ενδιαφερόμενους.
•Διαχειρίζεται συνταξιοδοτικά προγράμματα.
•Παρέχει καταστάσεις αξίας.
Σκοποί:

•Απλοποιημένες και κατανοητές διαδικασίες και για Εταιρίες και για υπαλλήλους
•Αποτελεσματικό κόστος για αρχικά κεφάλαια
ΣΥΝΤΑΞΕΙΣ ΚΑΙ ΟΦΕΛΗ ΣΤΗ ΣΟΥΗΔΙΑ:

•Το νομοθετημένο σχέδιο κοινωνικής ασφάλισης
•Ευρέα σχέδια βασισμένα σε συλλογικές συμφωνίες
•Ατομικά σχέδια
ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΣΦΑΛΙΣΗ ΣΤΗ ΣΟΥΗΔΙΑ – ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
(Συλλογικές συμφωνίες – Συντάξεις)

(α) Προβλέπει:

•Καθορισμένη συνεισφορά.
•Συνδυασμένα κέρδη (ισόβιο εισόδημα).
•Ολικά δικαιώματα συνταξιοδότησης για ένα έτος: 18,5% του συνταξιοδοτικού εισοδήματος.
•Συμμετοχή και του εργοδότη και του υπαλλήλου.
•Εισόδημα σύνταξης 16% (σύστημα payg).
•Σύνταξη από ασφάλιστρα 2,5% (σύστημα κεφαλαιοποιητικό).
•Εγγυημένη σύνταξη.
•Δικαίωμα συνταξιοδότησης από την ηλικία των 61 ετών (ελαστικότητα).
•Σύνταξη εισοδήματος ή ασφαλίστρων ξεχωριστά ή συνδυαστικά κατά 1/1, 3/4, 1/2 ή ¼.
•Υπολογισμός σύνταξης από ειδικό αναλογιστή.
(β) Συλλογικές Συμφωνίες για τέσσερα βασικά ασφαλιστικά/συνταξιοδοτικά προγράμματα:

Αφορά:

1.Ημερομίσθιους Ιδιωτικού Τομέα
2.Μισθωτούς υπαλλήλους του Ιδιωτικού Τομέα
3.Υπαλλήλους Τοπικής Κυβέρνησης
4.Υπαλλήλους Κεντρικής Κυβέρνησης
Πιο αναλυτικά :
1.- Ημερομίσθιοι Ιδιωτικού Τομέα (Σχέδιο SAF-LO)

•Είσοδος στο πρόγραμμα από την ηλικία των 21.
•3,5% της μικτής συνολικής πληρωμής των υπαλλήλων.
•Κάλυψη επαναπληρωμής και/ή κάλυψη οικογένειας.
•Απαλλαγή ασφαλίστρων, ασθενείας ή θανάτου γονέα.
•Ελαστική ηλικία συνταξιοδότησης, νωρίτερα από την ηλικία των 55.
•Ισόβια ή προσωρινή.
2.- Μισθωτοί υπάλληλοι Ιδιωτικού Τομέα (Σχέδιο ΙΤΡ)

•Είσοδος στο πρόγραμμα από την ηλικία των 28.
•Καθορισμένο όφελος (ALEKTA).
•Βοηθητική σύνταξη, ΙΤΡΚ: καθορισμένη συμβολή 2%.
•Ατομική επιλογή.
•Νέο Σχέδιο σύνταξης.
3.- Υπάλληλοι Τοπικής Κυβέρνησης (Σχέδιο PFA)

•Είσοδος στο πρόγραμμα από την ηλικία των 28. (2004: 21)
•Καθορισμένη συμβολή 3,4% ή 3,5% (2004: 4%).
•Ατομική επιλογή.
•Καθορισμένο όφελος για εισοδήματα πάνω από το όριο.
4.- Υπάλληλοι Κεντρικής Κυβέρνησης (Σχέδιο PA 03)

•Είσοδος στο πρόγραμμα από την ηλικία των 28.
•Καθορισμένη συμβολή 2,3%
•Ατομική επιλογή
•Βοηθητική σύνταξη 2,0% από την ηλικία των 28.
•Καθορισμένο όφελος για εισοδήματα πάνω από το όριο.
•Μερική σύνταξη από την ηλικία των 61. (60% από απώλεια εισοδήματος).

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ FORA FORSAKRINGS CENTRAL
Η Fora Forsakrings Central διαχειρίζεται ατομικά προγράμματα από το 1998. H AMF - Σύνταξη διεκπεραιώνει:

1.Περιπτώσεις που δεν έχει γίνει επιλογή της Ασφαλιστικής Εταιρίας.
2.Το κεφάλαιο σύνταξης προστίθεται μέχρι και το έτος 1995.
3.Η Συλλογική Σύνταξη SAF-LO από το 1996 μέχρι το 1997.
Η Fora βασίζεται στις επιλογές που έχουν να κάνουν οι υπάλληλοι, ήτοι:

α) Για σύνταξη λόγω συμπλήρωσης του ορίου ηλικίας:

•Επιλογή Ασφαλιστικής Εταιρίας.
•Επιλογή Κλασικής ή Ασφάλειας Unit-linked.
•Με ή χωρίς κάλυψη επαναπληρωμής.
β) Για την κάλυψη της οικογενείας:

•Ένα ή δύο βασικά κεφάλαια.
•Εκταμίευση πέραν της 5ετίας.
γ) Ορισμός δικαιούχων:

•Σύζυγος/νόμιμος σύντροφος/συμβιών σύντροφος.
•Τέκνα που νομιμοπούνται να κληρονομήσουν.
Οι Συλλογικές Συμφωνίες παρέχουν επίσης οφέλη σε περίπτωση:

•Ασθενείας (π.χ. ομαδική νοσοκομειακή κάλυψη, σύνταξη λόγω μόνιμης ολικής ανικανότητας).
•Ατυχήματος στο χώρο δoυλειάς (χωρίς ασφαλιστική ευθύνη).
•Απώλειας εργασίας (εισοδήματος).
•Θανάτου (π.χ. ομαδική ασφάλιση ζωής, σύνταξης, επιβίωσης).
Ασφαλίσεις AFA – Συλλογική Σύνταξη SAF-LO

Κάλυψη Σε περίπτωση Αφορά
AGB Απώλειας εργασίας Ημερομίσθιους
AGS Ασθενείας Ημερομίσθιους
TGL Θανάτου Ημερομίσθιους
TFA Ατυχήματος εν ώρα εργασίας Ημερομίσθιους &΄Εμμισθους Υπαλλήλους
SAF-LO Συλλογική σύμβαση λόγω ηλικίας Ημερομίσθιους & Υπαλλήλους

Νομοθετικό Πλαίσιο:

α) Καθορίζεται από :

•την Νομοθεσία για την Ασφαλιστική Επιχείρηση/Ασφαλιστήρια Συμβόλαια.
β) Φορολογία στην ασφάλιση ζωής :

•Τα ασφάλιστρα για τα συνταξιοδοτικά προγράμματα εκπίπτουν από το φορολογητέο εισόδημα μέχρι ενός συγκεκριμένου ποσού.
•Τα κεφάλαια που καταβάλλονται φορολογούνται.
•Οι Ασφαλιστικές Εταιρίες Ζωής πληρώνουν φόρο για τα κέρδη από τα κεφάλαια.
Η Fora Forsakrings Central σε αριθμούς :

•200.000 υπάλληλοι σε ατομικές συμφωνίες.
•3 εκ. ασφαλισμένοι, εκ των οποίων οι 1.8 εκ. στη SAL-FO.
•Ετήσια παραγωγή ασφαλίστρων 2 δις SEK.
•Συνεργασία με 20 Ασφαλιστικές Εταιρίες.
•20 άλλοι πελάτες και διαχειριστές κεφαλαίων.
ΠΩΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ Η ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΗ SAF-LO

•Ο εργοδότης πληρώνει τα ασφάλιστρα για τη συλλογική ασφαλιστική σύνταξη SAF-LO.
•Λαμβάνονται πληροφορίες από τη Fora σχετικά με την ασφαλιστική σύνταξη. Γίνονται επιλογές και ταχυδρομείται η τυπωμένη αίτηση επιλογής.
•Αποστέλλεται επιβεβαίωση των επιλογών στο σπίτι των εργαζομένων.
•Κάθε χρόνο, τα ασφάλιστρα που πληρώνονται από τον εργοδότη μεταφέρονται στην ασφαλιστική εταιρία της επιλογής των εργαζομένων.
•Μια φορά το χρόνο δίδεται μια κατάσταση αξίας που δείχνει την πρόσφατη αξία των αποταμιεύσεων της σύνταξης των εργαζομένων.
•Οι καταβολές της συλλογικής ασφαλιστικής σύνταξης ξεκινούν το νωρίτερο από την ηλικία των 55.
•Αν αλλάξει κάποια από τις επιλογές για την πληρωμή μελλοντικών ασφαλίστρων στη συλλογική σύνταξη SAF-LO ή να μεταφερθεί το κεφάλαιο σύνταξης, χρησιμοποιούυνται αιτήσεις από τη Fora.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ-ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Το συνταξιοδοτικό πρόβλημα δεν είναι μόνο ελληνικό πρόβλημα. Ολόκληρη η Ευρώπη και όλες οι προηγμένες χώρες αντιμετωπίζουν αυτό το πρόβλημα, το οποίο στη βάση του, έχει τα εξής κοινά χαρακτηριστικά:

•Το δημογραφικό πρόβλημα, λιγότερες γεννήσεις οδηγούν σε μεταβολή της σχέσης των νέων προς τους ηλικιωμένους.
•Η αύξηση του προσδόκιμου της ζωής μας.
•Η ανεπάρκεια χρηματοδότησης του ασφαλιστικού.
•Το πρόβλημα της παράτασης του εργασιακού χρόνου.
Η διασφάλιση της κοινωνικής αλληλεγγύης οδηγεί στο συμπέρασμα ότι δεν πρέπει να ανατραπεί ο δημόσιος και ο αναδιανεμητικός χαρακτήρας των συντάξεων και η τριμερής χρηματοδότησή του.

Ακόμα επιβάλλεται η λήψη μέριμνας ώστε η κρατική συμμετοχή να αποτελεί εγγύηση για την ενίσχυση των χαμηλών συντάξεων.

Η δημιουργία ενός νέου άξονα με βάση την επαγγελματική ασφάλιση, πιστεύουμε ότι πρέπει να γίνει κάτω από προϋποθέσεις για την περαιτέρω στήριξη των συντάξεων. Η δημιουργία ενός φορέα με την συμμετοχή των εργαζομένων, εργοδοτών και κοινωνικών οργανώσεων, πιστεύουμε ότι θα είναι εγγύηση για τη λειτουργία του νέου άξονα.

Τα συνδικάτα πρέπει μέσα από πίεση που θα ασκηθεί στους εργοδότες να συμφωνήσουν με αυτούς για το ποσοστό χρηματοδότησης (εισφορές).

•Το νέο όργανο θα επιλέγει ποιες ασφαλιστικές εταιρίες πληρούν τις προϋποθέσεις που αυτό θα θέτει και θα ζητεί τις προσφορές τους. Οι ασφαλιστικές εταιρίες προκειμένου να γίνουν διαχειριστές, θα ανταγωνίζονται η μίια την άλλη στην παρουσίαση των προσφορών τους. Σημειώνεται, ότι δεν θα απαιτείται η ύπαρξη ενδιάμεσων και συνεπώς δεν θα υπάρχει κόστος διαμεσολάβησης.
•Οι εργαζόμενοι θα δηλώνουν μέσω του εργοδότη τους στον φορέα, ποιά ασφαλιστική εταιρία θα επιλέγουν. Ο φορέας θα ομαδοποιεί ανά εταιρία τους εργαζομένους και θα εκχωρεί σε αυτές τις εισφορές προς διαχείριση.
•Ο φορέας θα μπορεί να θέτει περιορισμούς στο επενδυτικό καλάθι που θα χρησιμοποιήσουν οι εταιρίες για την επένδυση των αποθεμάτων τους που αφορά τον άξονα αυτό. Θα παρακολουθεί και θα ελέγχει την διαχείριση και θα ενημερώνει τους εργαζόμενους μια φορά το χρόνο για την εξέλιξη των συντάξεών τους.
•Με την συμπλήρωση του συντάξιμου χρόνου, οι εργαζόμενοι θα απευθύνονται με αίτησή τους στον φορέα και αυτός θα φροντίζει για τη καταβολή της.
•Τα έξοδα του φορέα θα καλύπτονται από τις ασφαλιστικές εταιρίες αναλόγα με τη συμμετοχή τους στην διαχείριση των συνταξιοδοτικών κεφαλαίων.
•Στα στοιχεία που θα χρησιμοποιούν οι ασφαλιστικές εταιρίες για την κάλυψη των τεχνικών τους αποθεμάτων, που αφορά συντάξεις, δεν θα πρέπει να περιλαμβάνονται ανείσπρακτα συμβόλαια, αλλά στοιχεία που παρέχουν εγγύηση 100% .
Πιστεύουμε ότι, η συλλογική επαγγελματική ασφάλιση, καθώς και η ύπαρξη ενός τέτοιου φορέα με την συμμετοχή των εργαζομένων μέσω των συνδικάτων τους, θα εξασφαλίσουν την κοινωνική προστασία και θα εμποδίσουν την εκμετάλλευση των εργαζομένων. Η λειτουργία δε του άξονα αυτού, θα είναι αποτέλεσμα συμφωνιών μεταξύ των εργοδοτών και των συνδικάτων.

Η Ιδιωτική ασφάλιση δεν μπορεί και δεν πρέπει να αποδομίσει την κοινωνική ασφάλιση, μπορεί όμως να την συμπληρώσει και να την επαυξήσει τόσο σε συλλογικό επίπεδο, όπως προτείνουμε, όσο και σε ατομικό για όποιον το επιθυμεί προκειμένου να κρατήσει ενα επίπεδο διαβίωσης.

(*) Ο κ. Δημήτρης Ζορμπάς είναι μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Ένωσης Ασφαλιστικών Εταιρειών Ελλάδος, πρόεδρος της διαχειριστικής επιτροπής του Συστήματος Φιλικού Διακανονισμού και διευθύνων σύμβουλος της Συνεταιριστικής ΑΕΓΑ.